مسئولیت پذیری و پاسخگویی اجتماعی در حوزه سلامت

 

مطالعات متعدد در حوزه سلامت نشان می­دهند نهادها و سازمان­های دولتی و غیردولتی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی نقش اساسی در ارتقای سلامت جامعه و محیط زندگی به عنوان عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت دارند. به طوری که در برخی از اسناد بین المللی سهم آن ها برای تأمین سلامت جوامع تا ۷۵ درصد برآورد می­شود. بنابراین رسیدن به اهداف جامع و کامل سلامت مردم نیازمند مسئولیت­پذیری و پاسخگویی اجتماعی همه بخش­های توسعه برای سلامت است.

هدف از این فعالیت‌های مسئولانه و پاسخگویی اجتماعی در تمامی بخش‌ها، بهبود کیفیت زندگی و رفاه مردم، محافظت از سلامت آنان و پایداری محیط زیست است، لذا تا زمانیکه هماهنگی و مشارکت موثر در مقوله‌ی استقرار مسئولیت اجتماعی در کلیه سازمان‌ها و حوزه‌ها وجود نداشته باشد، هدف اصلی در بهره مندی مردم از خدمات سلامت عادلانه و با کیفیت و پایدار مغفول می‌ماند. هرچند در حوزه سلامت این مسئله جدید نیست، اما شاید بتوان گفت سودمندترین رویکرد برای دستیابی به مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی سازمان‌ها برای مشارکت در سلامت مردم است.

«مسئولیت پذیری اجتماعی» عبارت است از تعهد سازمان‌ها و دستگاه‌ها به استفاده از منابع خود در راه منفعت‌رسانی به جامعه و بهبود رفاه در جامعه با دیدگاهی همه جانبه که این مفهوم وقتی بعد اخلاق به خود می‌گیرد از آن به عنوان پاسخگویی اجتماعی یاد می‌شود. تشویق و ترغیب مسئولیت پذیری جامعه برای سلامت اولین بار به عنوان یک اولویت در چهارمین نشست بین المللی سازمان بهداشت جهانی در کنفرانس جاکارتا در سال 1997 تبیین شد. در بیانیه این نشست اعلام گردید که تصمیم گیران باید بطور جدی متعهد به مسئولیت پذیری اجتماعی برای سلامت باشند و در این راستا سیاست‌ها و اقداماتی را در پیش گیرند که مانع آسیب زدن به افراد گردند از جمله: از محیط زیست حمایت کرده و از منابع به روش پایداری استفاده گردد، تولید و تجارت محصولات مضری مانند تنباکو و تسلیحات نظامی را محدود و از ترویج محصولات غیر سالم جلوگیری نمایند، از شهروندان در بازار و از کارکنان در محل کار محافظت کنند و در سیاستگزاری های خود ارزیابی های تبعات سلامتی عملکر خود و نیز تاثیر بر وضعیت عدالت را مد نظر قرا ر دهند.

در نشست دیگر سازمان بهداشت جهانی با محوریت ارتقای سلامت که در بانکوک برگزار گردید، چهار تعهد لازم برای ارتقای سلامت تبیین گردید. این تعهدات شامل مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها برای سلامت و ایمنی کارکنان، خانواده آنها، اجتماعات و کمک به کاهش تاثیرات وسیع تر بر سلامت جهانی بود کهدر اعلامیه پایانی نشست به عنوان « منشور بانکوک برای ارتقای سلامت» تببین گردید.

در دهه اخیر سازمان جهانی بهداشت و نیز کشورهای پیشرو در سلامت با تقویت رویکرد اجتماعی به سلامت موکدا اعلام نموده‌اند که توسعه، حفظ و ارتقای سلامت جامعه و محیط زیست مستلزم مسئولیت پذیری، پاسخگویی و اقدام مشترک افراد و نیز همه سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی و مردم نهاد در داخل و به خصوص خارج از بخش بهداشت است. لذا، علیرغم اهمیت مراقبتهای فردی و پذیرش مسئولیت سلامت توسط فرد، تأمین سلامت مردم بدون مسئولیت پذیری واقدام های"سلامت محور" همه بخش‌ها از جمله بخش توسعه اقتصادی ممکن نیست و لذا همه سازمان‌ها و بخش‌های مختلف جامعه باید با سهیم شدن در برقراری سلامت، مسئولیت اجتماعی خود را ایفا نمایند.

بازخورد این سیر تکاملی جهانی در ایران و نیز تحولات هم راستای داخلی در نظام سلامت، به طور تدریجی با توجه بیشتر به نگاه اجتماعی به سلامت اتفاق افتاد که منجر به ترویج  فرهنگ مسئولیت پذیری مشترک در قبال سلامت به خصوص در خارج از بخش سلامت شد.

دومین مجمع ملی سلامت یکی از برنامه‌های مهم در راستای فرهنگ سازی و حساس سازی سازمان ها در مورد اهمیت و چگونگی نقش آنها در عدالت و تعالی سلامت مردم است که طی آن اولویت‌های سلامت در بستر مشارکت‌های مردمی و سایر ذینفعان تبیین می‌شود تا به حول و قوه الهی بتوان دیدگاه جامع و کل نگر به سلامت در همه ابعاد جسمی، روانی و معنوی و اجتماعی و برای همه سطوح ذیربطان از فرد تا جامعه و محیط زیستبا همکاری و مشارکت مردم به اجرا در آید.